Jakie zmiany wprowadza podstawa programowa wychowania przedszkolnego?
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.
Podstawa programowa wprowadza nieco inne zapisy i rozwiązania dotyczące wychowania przedszkolnego. Zamiast dotychczasowych dwunastu celów wychowania przedszkolnego, wskazuje tylko jeden główny cel, którym jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji.
Zadania podstawy programowej:
1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez fachową organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju – to jedno z podstawowych zadań wychowania przedszkolnego.
2. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa.
3. Wspieranie aktywności dziecka, podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych.
4. Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzieci doświadczeń umożliwiających im ciągłość procesów adaptacji oraz udzielanie pomocy dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.
5. Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.
6. Wzmacnianie poczucia wartości, umożliwienie rozwoju indywidualności
i oryginalności dziecka oraz rozwijanie potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.
7. Tworzenie sytuacji, które sprzyjają rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności, dbania o zdrowie o sprawność ruchową i bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo w ruchu drogowym.
8. Przygotowanie dziecka do rozumienia własnych emocji i emocji innych, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji, pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci.
9. Tworzenie sytuacji edukacyjnych, które budować będą wrażliwość estetyczną dziecka, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka tj. do mowy, zachowania ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru i plastyki.
10. Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.
11. Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację elementów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania intencjonalnego działania i prezentowania wytworów własnej pracy.
12. Współdziałanie z rodzicami, z różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.
13. Kreowanie wspólnie z wymienionymi podmiotami sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa przedszkolna, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze oraz rozwijanie zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.
14. Systematyczne uzupełnianie realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju – za zgodą rodziców.
15. Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole.
16. Organizowanie zajęć – zgodnie z potrzebami – umożliwiającymi dziecku poznanie kultury i języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalnego.
17. Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających budowaniu zainteresowania dziecka językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur.
Za prawidłowy przebieg procesu edukacji przedszkolnej odpowiedzialni są nauczyciele wychowania przedszkolnego oraz dyrektorzy przedszkoli, którzy zadania określone w podstawie programowej powinni zrealizować organizując zajęcia kierowane i niekierowane, uwzględniając w nich możliwości rozwojowe dzieci, ich oczekiwania poznawcze i potrzeby wyrażania swoich stanów emocjonalnych, komunikacji czy chęć zabawy. Nauczyciele zobowiązani są wykorzystać każdą naturalnie pojawiającą się sytuację edukacyjną, by prowadzić dziecko do osiągnięcia dojrzałości szkolnej. Realizacja zadań wychowania przedszkolnego powinna odbywać się przy pomocy odpowiednio dobranych form, metod i środków dydaktycznych, w tym organizacji zajęć na świeżym powietrzu, które powinny być elementem codziennej pracy z dzieckiem w każdej grupie wiekowej. W realizacji zadań niemniej ważna jest twórcza organizacja przestrzeni rozwoju dziecka, włączanie do zabaw i doświadczeń przedszkolnych wykorzystując potencjał tkwiący w dzieciach i ich zaciekawienie elementami otoczenia. Czas w przedszkolu powinien być wypełniony zabawą, nauką i wypoczynkiem, opartymi na rytmie dnia, który da dziecku poczucie bezpieczeństwa i spokoju oraz pozwoli na stopniowe zrozumienie pojęcia czasu i organizacji, zapewniając mu zdrowy rozwój. Podstawa programowa podkreśla duże znaczenie aktywności ruchowej dla rozwoju dziecka. Autorzy dokumentu zwracają uwagę na informowanie rodziców o postępach w rozwoju dziecka, zachęcanie ich do współpracy w realizacji programu wychowania przedszkolnego oraz, tak jak dotychczas, opracowanie diagnozy dojrzałości szkolnej dla tych dzieci, które w danym roku rozpoczną naukę w szkole. Skuteczność procesu wychowania przedszkolnego, realizowanego przez nauczycieli, uzależniona jest od podejmowanych wspólnie z rodzicami celowych działaniach na rzecz wspierania rozwoju dziecka.
Efekty realizacji zadań wychowania przedszkolnego sformułowane są w postaci celów do osiągnięcia przez dzieci w ramach czterech podstawowych obszarów rozwoju dziecka:
1. fizycznego,
2. emocjonalnego,
3. społecznego,
4. poznawczego.
Zalecane warunki realizacji podstawy:
1. Dostosowanie zajęć do rytmu dnia poprzez odpowiednie ułożenie proporcji zajęć przedszkolnych, stanowiących części składowe realizacji programu wychowania przedszkolnego.
2. Uszanowanie typowych dla wieku dziecięcego potrzeb rozwojowych oraz uwzględnianie możliwości dzieci przy organizowaniu zajęć.
3. Wykorzystanie zabawy przy nabywaniu umiejętności szkolnych: czytania, pisania, liczenia – zgodnie z fizjologią pojawiania się tych procesów – litery drukowane.
4. Obowiązek badania, diagnozowania i obserwowania dzieci i systematyczne informowanie rodziców o postępach w rozwoju dziecka.
5. Budowanie dojrzałości szkolnej – dojrzałość szkolna dla dzieci, które w danym roku mają rozpocząć naukę w szkole.
6. Obowiązek twórczego organizowania przestrzeni rozwoju poprzez np. odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni, w której poruszają się dzieci – kąciki zainteresowań stałe i czasowe.
7. Współpraca z rodzicami w realizacji programu wychowania przedszkolnego.
8. Znaczenie wielozmysłowego poznawania świata, rytmiki i gimnastyki.
9. Zasady przygotowania dziecka do posługiwania się językiem obcym nowożytnym.
10. Umożliwienie dzieciom korzystania z zabawek bez nieuzasadnionych ograniczeń czasowych.
12. Organizacja miejsc wypoczynku dla dzieci.
13. Nauka prawidłowego i zdrowego spożywania posiłków.
14. Podejmowanie przez dzieci czynności użytecznych jak prace porządkowe po posiłkach czy zabawie.